Osobliwości Czech Środkowych, czyli wycieczka do funkcjonalizmu

Brama do serca z nowoczesnym urokiem

Dworzec kolejowy Poděbrady, ukończony w 1931 roku, stał się pierwszym funkcjonalistycznym budynkiem w czechosłowackiej sieci kolejowej i w tym czasie był uważany za jeden z najnowocześniejszych budynków dworcowych w kraju. Jego projekt architektoniczny, zarówno zewnętrzny, jak i wewnętrzny, w pełni odpowiadał fundamentalnym zasadom funkcjonalizmu i stanowił awangardowe rozwiązanie, które nie miało sobie równych w kraju. Pierwotnie dworzec został zaprojektowany bez restauracji, ale dzięki wkładowi finansowemu browaru Benešov ostatecznie powstała tu skromna restauracja, uzupełniona miejscami do siedzenia na świeżym powietrzu na przeciwległym dziedzińcu. We wnętrzu zachowały się również oryginalne elementy, takie jak drzwi i oświetlenie, które dziś przypominają nam o wyjątkowej wartości historycznej budynku.

Jego eleganckie, czyste linie i nacisk na funkcjonalność to typowe cechy stylu modernistycznego, który zaczął przejawiać się w architekturze w tamtym czasie. Budynek dworca jest przykładem tego, jak nowoczesna architektura została wkomponowana w przestrzeń publiczną i nadal służy jako ważna brama wjazdowa do Poděbrad. W 2023 roku otwarto tu nowe centrum informacji turystycznej z kawiarnią i niewielką przestrzenią wystawienniczą, które przybliża zwiedzającym historię i teraźniejszość miasta.

W drodze z dworca do centrum koniecznie odwiedź piekarnię Vilémovo pekařství & Koloniál, w której można skosztować rzemieślniczych wypieków. Kontynuuj spacer wzdłuż kolumnady uzdrowiskowej, która prowadzi do pałacu Poděbrady. Oprócz malowniczej kolumnady z uzdrowiskową atmosferą warto również odwiedzić nowoczesną Galerię Ludvíka Kuby lub zrelaksować się w jednym z tutejszych obiektów uzdrowiskowych.

Funkcjonalistyczne przeżycie również z noclegiem

Na obrzeżach Pragi znajduje się jedyny w swoim rodzaju przykład architektury funkcjonalistycznej w Czechach Środkowych – Willa Volmana, którą możesz bez problemu obejrzeć dzięki pociągom podmiejskim ze stacji Masarykovo nádraží. W przeciwieństwie do innych podobnych budynków, miejsce znów tętni życiem – w świeżo odnowionej willi odbywają się różnorodne imprezy kulturalne ,wydarzenia publiczne, firmowe eventy lub regularne zwiedzania z przewodnikiem. Willa zachwyci nie tylko miłośników funkcjonalizmu Pierwszej Republiki, ale także tych, którzy chcą dowiedzieć się więcej o burzliwej historii tej pięknej willi. Josef Volman, odnoszący sukcesy właściciel fabryki z Čelákovic, zbudował ją według stylu Le Corbusiera, podczas gdy architekci Jiří Štursa i Karel Janů wnieśli do niej swoje oryginalne elementy, takie jak tarasy czy faliste ściany.

Jeśli chcesz przeżyć coś naprawdę niezwykłego, możesz również przenocować w willi – na przykład w apartamecie Miss Ludi. Ta przestrzeń, wyposażona w odrestaurowane meble z lat 30-tych oraz łazienkę z oryginalną niebieską wanną, przeniesie Cię z powrotem do elegancji Pierwszej Republiki. Rano delektuj się śniadaniem na tarasie na dachu z pięknym widokiem na okolicę, które jest idealnym zakończeniem wizyty w tej architektonicznej perełce.

Życie w latach 50-tych w wieżowcach Kladna

Kladno, największe miasto w Czechach Środkowych, szczyci się pięcioma kultowymi wieżowcami z lat 50-tych XX wieku, które są widoczne nie tylko ze wszystkich okolicznych wzgórz, ale nawet z zachodnich obrzeży Pragi. Te apartamentowce, jedne z najbardziej udanych realizacji swoich czasów, łączą w sobie oryginalny wyraz architektoniczny z przemyślanym układem przestrzeni. Łączą w sobie to, co najlepsze w przedwojennym funkcjonalizmie, refleksji nad mieszkalnictwem socjalnym i realizmem socjalistycznym – oficjalnym stylem artystycznym ówczesnych krajów socjalistycznych.

Hol wejściowy, który zachował się w swojej autentycznej formie z czasów jego ukończenia w 1958 roku, przeniesie Cię w czasie i zaoferuje niepowtarzalny widok na tutejszą wystawę. Prezentuje szerszy kontekst powstania osiedla i wieżowców, w tym artystyczną dekorację otoczenia. Zapoznasz się również z życiem głównego architekta tych wieżowców, Josefa Havlíčka. Muzeum Wieżowców Kladno czynne jest przez cały rok w soboty. Oprócz dzielnic mieszkalnych można również odwiedzić schron obrony cywilnej wyposażony tak, jak widzieliby go ówcześni mieszkańcy w przypadku ataku wroga. I zdecydowanie nie zapomnij wyjść na taras na dachu – będziesz miał zapierający dech w piersiach widok na całe Kladno i okolicę.

Kolíńskie klejnoty – Savoy, ciepłownia i wodociągi

W miejscowości Kolín znajduje się dom towarowy Erhart i budynek hotelu Savoy, który szczyci się swoim położeniem bezpośrednio pod wzgórzem Bartolomějské návrší i stanowi monumentalne zakończenie funkcjonalistycznego mostu. Ten narożny dom, zbudowany w 1936 roku według projektu kolińskiego budowniczego Lva Veletovského, odegrał również rolę w filmie Miloša Formana Czarny Piotruś z 1963 roku. Dziś na parterze mieści się sklep odzieżowy, ale w czasie jego budowy znajdował się tu ważny dom mody. Nad nim do dyspozycji gości była elegancka, przestronna restauracja z widokiem na rzekę, a w podziemiu do końca ubiegłego wieku działał renomowany bar taneczny. Dziś w budynku znajdują się tylko mieszkania na wynajem, więc architektoniczną perełkę można zobaczyć tylko z zewnątrz.

Kolejnym funkcjonalistycznym skarbem Kolína jest ciepłownia zaprojektowana przez architekta Jaroslava Fragnera. W latach 1930–1932 nad brzegiem Łaby, na terenie dawnej Cukrowni Górskiej, wybudowano nowoczesną elektrownię w stylu funkcjonalistycznym. W projekcie uwzględniono również komin o wysokości 117 metrów, najwyższy w ówczesnej Europie Środkowej. Elektrownia ta jest uważana za manifest nowoczesnej architektury i pomimo późniejszych niewłaściwych ingerencji zachowała istotne elementy pierwotnego wyglądu czeskiego funkcjonalizmu przemysłowego, co czyni ją ważnym zabytkiem techniki.

Wieża ciśnień w Kolíně, zbudowana w 1928  roku według projektu architekta Františka Jandy, ucznia słynnego Jana Kotěry, i inżyniera J. V. Hráského, jest kolejnym charakterystycznym budynkiem funkcjonalistycznym miasta. Ten przypominający wieżę budynek o okrągłym planie i wysokości 45 metrów był pierwotnie używany do zaopatrywania miasta w wodę, ale po wojnie technologia przestała być zadowalająca, więc zbiornik na wodę został zamknięty w 1977 roku. Po latach niszczenia budynek został odrestaurowany w latach 2014–2015 i przekształcony na wieżę widokową z centrum informacyjnym. Dziś oferuje zwiedzającym otwartą całorocznie przestrzeń z wystawą poświęconą historii budynku i infrastruktury technicznej, w zbiorniku wodnym oraz projekcją wideo na temat wody. Po wejściu na najwyższe piętro wieży widokowej roztacza się piękny widok na Kolín i środkowe dorzecze Łaby, a przy dobrej widoczności można również zobaczyć Karkonosze, Ještěd czy Milešovkę.

Kolín z lat 20-tych i 30-tych ubiegłego wieku jest pełen perełek architektury, które można podziwiać podczas spokojnego spaceru. Warto zatrzymać się również  przy Moście Masaryka czy Teatrze Miejskim, który jest jednym z najważniejszych funkcjonalistycznych budynków teatralnych dwudziestolecia międzywojennego i ostatnim dziełem architekta Jindřicha Freiwalda. Kolejną atrakcją jest kościół Czechosłowackiego Kościoła Husyckiego w kształcie  gołębicy ze złożonymi skrzydłami.

W pobliskim Kouřimi odkryjesz kolejny ciekawy zbiornik na wodę, chociaż dziś nie jest już dostępny. Jeśli wybierzesz się do Kouřimi, koniecznie  odwiedź tutejszy skansen, kościół św. Szczepana czy tajemniczy Kamień Lecha. Następnie możesz zatrzymać się na rynku i nabrać sił w lokalnym sklepie z likierami lub usiąść nieco dalej w piekarni i sklepie farmerskim Náš chléb,  napić się kawy i skosztować jednego z wielu rodzajów pachnących wypieków, deserów lub produktów z farmy.